Waarom je ontwerpmatig denken zou moeten overwegen om toe te passen binnen jouw organisatie.
Vandaag de dag worden we als mens en organisatie geconfronteerd met complexe problemen waar we als individu geen antwoord op kunnen formuleren. Het zijn problemen met veel onderling afhankelijke factoren waardoor ze onmogelijk op te lossen lijken. Denk maar aan onderwerpen binnen het onderwijs, gezondheidszorg en welzijn of problemen zoals epidemieën, de armoedekloof ... Deze complexe problemen worden ook wel eens wicked problems genoemd. De term wicked problem werd voor het eerst gebruikt door Horst Rittel, ontwerptheoreticus en hoogleraar ontwerpmethodologie aan de Ulm School of Design, Duitsland. Rittel definieert een wicked problem als volgt: een sociale of culturele kwestie of zorg die moeilijk te verklaren en inherent onmogelijk op te lossen lijkt. In de paper "Dilemma's in een algemene planningstheorie" beschrijft hij tien kenmerken van wicked problems:

- Er is geen definitieve formule voor een wicked problem.
- Wicked problems hebben geen stop-regel, als in er is geen manier om te weten dat je oplossing definitief is.
- Oplossingen voor wicked problems zijn niet waar of onwaar; ze kunnen alleen goed of slecht zijn.
- Er is geen onmiddellijke test van een oplossing voor een wicked problem.
- Elke oplossing voor een wicked problem is een "one-shot-operatie"; omdat er geen mogelijkheid is om te leren door trial-and-error, telt elke poging significant.
- Wicked problems hebben geen vast aantal mogelijke oplossingen.
- Elk wicked problem is in essentie uniek.
- Elk wicked problem kan worden beschouwd als een symptoom van een ander probleem.
- Er is altijd meer dan één verklaring voor een wicked problem omdat de verklaringen sterk variëren afhankelijk van het individuele perspectief.
- Planners/ontwerpers hebben geen recht om ongelijk te hebben en moeten volledig verantwoordelijk zijn voor hun acties.
Het zijn vaak situaties waar we niet omheen kunnen en waar we rechtstreeks of onrechtstreeks invloeden van ondervinden. De problemen zijn vaak gelinkt aan elkaar, heel complex of gewoon te groot om direct op te lossen. Als we als organisatie geconfronteerd worden met zo een probleem proberen we dit snel aan te pakken. Toch hebben velen moeite om deze problemen op een correcte manier op te lossen, er treedt bij doorvoeren weerstand op van medewerkers, de omgeving werkt niet mee, het gewenste resultaat wordt niet bereikt etc. De reden hiervoor is dat de verschillende facetten van het probleem vaak onvolledig zijn, in ontwikkeling, en moeilijk te definiëren en daarom vereist het oplossen van wicked problems een diep begrip van de betrokken stakeholders, en een innovatieve aanpak die wordt aangereikt door design thinking methode. Met deze methode wordt er niet gefocust op het ontwikkelen van een object maar ga je uitzoomen en het systeem met zijn deelfacetten rondom het probleem ook meenemen in ontwikkeling. Ontwerptheoreticus en academicus Richard Buchanan verbond design thinking met wicked problems in zijn paper "Wicked Problems in Design Thinking" uit 1992. Het iteratieve proces van design thinking is uiterst nuttig bij het aanpakken van deze complexe problemen. Je kan het probleem op een mensgerichte manier formuleren, veel ideeën creëren in brainstormsessies, en een hands-on aanpak hanteren bij het maken van prototypes en het testen.
Laten we even kijken naar een voorbeeld. Maak kennis met Sam die werkzaam is in organisatie A en Alex die werkzaam is in organisatie B. We gaan er even vanuit dat organisatie A de design thinking methode nog niet heeft doorgevoerd. En dat organisatie B een opleiding volgde en de basisprincipes vlot hanteert. Beide organisaties worden geconfronteerd met volgende situatie: een transitie wordt doorgevoerd om een meer duurzaam beleid op te zetten. Organisatie A stelt Sam aan als transitieverantwoordelijke om het beleid binnen de organisatie vorm te geven. Sam gaat aan de slag met deze opdracht en voert een literatuuronderzoek uit over wat de mogelijkheden zijn. Sam stelt uiteindelijk een voorstel op en legt dit voor aan het management. Deze geven hun feedback en de nodige aanpassingen worden gemaakt. Na goedkeuring wordt het beleid binnen de organisatie doorgevoerd. Maar tegen Sam en het management hun verwachtingen in keren de medewerkers zich tegen de aanpassingen. De processen in de productiehal werden aangepast zonder inspraak van de medewerkers waardoor er inefficiëntie en onwetendheid is. Organisatie B vat het anders op, zij stellen een multidisciplinair team aan met medewerkers uit verschillende diensten, enkele experten op het vlak van duurzaamheid en een panel van bewoners uit de nabije omgeving. Hierbij is Alex projectverantwoordelijke.
Organisatie B doet ook onderzoek maar met de focus op de gebruiker. Ze gaan empathisch te werk door interviews te doen om de noden van de organisatie te ontdekken, ze doen veldonderzoek en bezoeken enkele bevriende organisaties die reeds een transitie doorvoerden. Na enkele uitdagingen gedefinieerd te hebben organiseert Alex een brainstormsessie met het multidisciplinaire team. Er worden 5 concepten geselecteerd en deze worden op een eenvoudige manier getest waarna de nodige aanpassingen worden gemaakt. Er is nauwe samenwerking met zowel het management als andere medewerkers. Het proces van testen en aanpassen wordt enkele malen doorlopen totdat iedereen akkoord is met de uitkomst. Doordat alle gebruikers doorheen het proces betrokken waren en problemen vroegtijdig aan het licht kwamen door de tests bereikt Sam een succesvolle uitkomst.

Vanuit het voorbeeld hebben we dus geleerd dat Design Thinking voordelen kan bieden om deze complexe problemen aan te pakken. Uit Brits onderzoek is ook werkelijk gebleken dat bedrijven die investeren in ontwerpmatig denken 25% meer kans maken om innovaties te introduceren. Bij de design thinking methode draait het om begrijpen van de mensen voor wie een product of dienst ontwikkeld wordt. Het is een gedachtegang die geïntroduceerd moet worden binnen de organisatie en waar iedereen ook achter moet staan. De basisprincipes zijn de volgende:
- Iteratief: Je hebt de vrijheid om te experimenteren. Fouten maken is menselijk en daarnaast ook zeer leerrijk. Het design thinking proces is flexibel en zal verschillende keren doorlopen worden waarbij de concepten telkens worden aangepast. Dit principe toont aan dat design thinking perfect aansluit bij het aanpakken van onvoorspelbare wicked problems.
- Efficiënt: Doordat je vroegtijdig test ga je problemen ook vroeger kunnen detecteren en wegwerken. Je gaat op het einde van de ontwikkeling niet voor onvoldongen feiten staan.
- Mensgericht: Je gaat empathisch te werk. Dit is een opvatting en werkwijze waarin de wensen en behoeften van de eindgebruiker centraal staan. Bij veel bedrijven wordt design thinking voornamelijk ingezet om producten of diensten te creëren die beter aansluiten op de wensen en behoeften van de klant.
- Multidisciplinair: Je werkt samen met verschillende disciplines: HR, managementfuncties, productiemedewerkers etc. maar ook met bewoners, buren, experten en dergelijke. Door verschillende gedachtegangen mee te nemen kan je tot innovatieve ontwikkelingen komen.
- Co-creatief: Er is niet 1 iemand aan zet. Alle betrokkenen werken (inter)actief mee. Samen ga je vele ideeën bedenken, concepten met potentieel selecteren en testen.

De design thinking methode brengt dus heel wat voordelen met zich mee toch zijn er ook enkele valkuilen waar je rekening moet mee houden. Ontwerpers hebben vaak meerdere jaren gestudeerd om deze methode eigen te worden. Het is echt een manier van denken die je moet aanleren en die je niet van dag op dag kan doorvoeren. Voor sommigen kan deze methode dan ook abstract aanvoelen en zullen hands-on tools en voorbeelden nodig zijn. Een andere valkuil is het participatief gedeelte. Door verschillende groepen te betrekken en inspraak te geven kunnen er op sommige momenten valse verwachtingen gecreëerd worden. Het is onmogelijk om altijd alle ideeën door te voeren. Ervaring met het opzetten van co-creatieve processen met multidisciplinaire groepen is dus ook een must om deze methode te goed te kunnen toepassen.
Mocht je na het lezen van deze blog de smaak te pakken hebben en er nog verder van willen proeven kunnen we je alvast volgende literatuur, video’s en boeken aanbevelen:
- TED-talk van Tim Brown - ‘Urges designers to think big’.
- Paper van Horst Rittel - ‘Dilemmas in a general theory of planning’.
- Paper van Richard Buchanan - ‘Wicked Problems in Design Thinking’.
- Paper van Jon Kolko - ‘Design Thinking Comes of Age - The approach, once used primarily in product design, is now infusing corporate culture.’
- Boek van Tim Brown - ‘Change by Design’
- Boek van Marc Stickdorn – ‘This is service design thinking’
